Fosfataza zasadowa u psów

Na aktywność fosfatazy zasadowej (ALP) w surowicy składa się aktywność jej izoenzymów z tkanek: kostnego (BALP), wątrobowego (LALP), nerkowego (tkankowy-TALP), łożyskowego w ciąży, jelitowego (IALP) oraz u psów stymulowanego poziomem glikokortykosteroidów (CALP). Proporcje między izoenzymami ALP w surowicy psów zależą od wieku i są następujące:

Izoenzym 1 rok7 latpowyżej 10 lat
BALP96%38%26%
CALP12%11%27%
LALP>10%<10%<50%

Na poziom ALP w surowicy ma także wpływ dieta, np. zawartość węglowodanów redukujących, które reagując z aminokwasami – także enzymatycznymi – obniżają ich aktywność. Płeć i rasa nie ogrywają roli, jedynie u terierów  szkockich notowana jest wyższa aktywność ALP.

Oznaczanie izoenzymów

Wykrycie CALP polega na inaktywacji pozostałych izoenzymów, np. metodą termiczną (dlatego CALP nazywany jest frakcją termostabilną). BALP – podlega inaktywacji całkowicie w temp. 540C w ciągu 6 min., LALP – nie w pełni a CALP jest na tę inaktywację odporna. Próba ta wymaga dużej staranności w przestrzeganiu czasu inkubacji (bywa też stosowana w wersji 650C przez 2 min), stałej kontroli temperatury w każdym fragmencie próby (potrzebny termostat wodny) oraz kontrolowanego przerwania reakcji w łaźni lodowej i natychmiastowego oznaczenia aktywności.

Ślady hemolizy wykluczają próbkę z oznaczenia ALP. Na poziom oznaczonego CALP ma wpływ pH krwi, stężenie białka całkowitego a także rodzaj stosowanego substratu. Dlatego oznaczenia należy wykonywać zawsze w tym samym laboratorium.

Należy jednak pamiętać, że w wyniku termicznej inaktywacji usuwany jest jedynie z surowicy BALP oraz w niewielkim stopniu LALP. Badanie aktywności pozostałej w surowicy CALP może dawać przy jej podwyższeniu wynik zbliżony do wyniku uzyskanego przed inaktywacją. Dlatego lepszym sposobem jest całkowita inaktywacja LALP i BALP metodą chemiczną przy użyciu lewamizolu (4,2 mM).

Oznaczanie izoenzymów

BALP jest obecny w osteoblastach. Wzrasta wraz ze wzrostem kości, oraz w kostniakomięsaku typu osteoblastycznego i to najwyżej 2-3-krotnie, natomiast nie zawsze w innych nowotworach kości. Wzrasta także w nerkowej nadczynności przytarczyc. Nie stwierdza się wzrostu aktywności BALP przy złamaniach i uszkodzeniach kości.

LALP jest wskaźnikiem cholestazy. Wzrasta przy uszkodzeniu komórek dróg żółciowych i w uszkodzeniu wątroby wywołanym: glikokortykosteroidami oraz gromadzeniem się miedzi, stłuszczeniem, pierwotnymi i wtórnymi nowotworami, zespoleniem wrotnym obocznym oraz martwicą. Uszkodzenie hepatocytów powoduje wówczas także wzrost aktywności ALT i dopiero wyniki oznaczeń obu enzymów tworzą pełny obraz zmian.

CALP wytwarzany jest w komórkach wątroby sąsiadujących z kanalikami żółciowymi. Aktywność wzrasta u psów po glikokortykosteroidach, co ma miejsce w spontanicznym lub jatrogennym hiperadrenokortykoizmie. Dlatego przy kuracji glikokortykosteroidami korzystne jest monitorowanie aktywności CALP. Oznaczanie CALP jest szczególnie przydatne przy diagnozowaniu zespołu Cushinga. Aktywność CALP rośnie także przy nowotworach, w tym nowotworach wątroby, co wynika ze stresu i wydzielania przez organizm glikokortykosteroidów. Podwyższona aktywność CALP opisywana jest również w chorobach przewlekłych, np. w cukrzycy czy zapaleniu wątroby, kiedy to poziom CALP a nie LALP określa stopień zaawansowania choroby.